41 - 42. อรรถกถาขันติญาณปริโยคาหณญาณนิทเทส

[243 - 244] พึงทราบวินิจฉัยในขันติญาณปริโยคาหณญาณ
นิทเทส ดังต่อไปนี้. บทว่า รูปํ อนิจฺจโต วิทิตํ - รูปปรากฏโดย
ความเป็นของไม่เที่ยง คือ ปรากฏด้วยอนิจจานุปัสนาญาณว่า เป็นของ
ไม่เที่ยง.
บทว่า รูปํ ทุกฺขโต วิทิตํ - รูปปรากฏโดยความเป็นทุกข์ คือ
ปรากฏด้วยทุกขานุปัสนาว่า เป็นทุกข์.
บทว่า รูปํ อนตฺตโต - วิทิตํ - รูปปรากฏโดยความเป็นอนัตตา.
คือ ปรากฏด้วยอนัตตานุปัสนาญาณว่า เป็นอนัตตา.
บทว่า ยํ ยํ วิทิตํ ตํ ตํ ขมติ - รูปใดๆ ที่ปรากฏ รูป
นั้น ๆ ย่อมคงที่ คือ รูปใด ๆ ที่ปรากฏโดยความเป็นของไม่เที่ยงเป็นต้น.
รูปนั้น ๆ ย่อมคงที่ คือ ชอบใจโดยความเป็นของไม่เที่ยงเป็นต้น. ท่าน
ทำไว้เป็นแผนก ๆ แล้วเขียนไว้ในคัมภีร์บางคัมภีร์ว่า รูปปรากฏโดย
ความเป็นของไม่เที่ยง. รูปใด ๆ ปรากฏแล้ว. รูปนั้น ๆ ย่อมคงที่. พึง
เปลี่ยนลิงค์แล้วประกอบด้วยบทมีอาทิว่า เวทนา สญฺญา สงฺขารา
อนิจฺจโต วิทิตา - เวทนวา สัญญา สังขาร ปรากฏแล้วโดยความเป็น
ของไม่เที่ยง.

บทว่า ผุสติ ย่อมถูกต้อง คือ ย่อมถูกต้อง ย่อมแผ่ไปด้วย
การถูกต้องวิปัสสนาญาณ.
บทว่า ปริโยคหติ - ย่อมเข้าไป คือ เข้าไปด้วยวิปัสสนาญาณ.
ปาฐะว่า ปริโยคาหติ บ้าง.
จบ อรรถกถาขันติญาณปริโยคาหณญาณนิทเทส

ปเทสวิหารญาณนิทเทส

[245] ปัญญาในการรวมธรรม เป็นปเทสวิหารญาณอย่างไร ?
เพราะมิจฉาทิฏฐิเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีอกุศลเวทนา เพราะความสงบแห่ง
มิจฉาทิฏฐิเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีกุศลเวทนา เพราะสัมมาทิฏฐิเป็นปัจจัย
ก็ย่อมมีกุศลเวทนา เพราะความสงบแห่งสัมมาทิฏฐิเป็นปัจจัย ก็ย่อมมี
อกุศลเวทนา เพราะมิจฉาสังกัปปะเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีอกุศลเวทนา
เพราะความสงบแห่งมิจฉาสังกัปปะเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีกุศลเวทนา เพราะ
สัมมาสังกัปปะเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีกุศลเวทนา เพราะความสงบแห่ง
สัมมาสังกัปปะเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีอกุศลเวทนา ฯลฯ เพราะมิจฉา -
วิมุตติเป็นปัจจัย ก็ย่อมมีอกุศลเวทนา เพราะความสงบแห่งมิจฉาวิมุตติ